İbrahim Sanalp yazdı; ATATÜRK’TE BÜTÜNLÜK

Köşe yazarımız İbrahim Sanalp makalesinde;

Atatürk, değişik ortamlarda düşüncelerini anlatmıştır.

Atatürk’ü görmek ile ilgili sözü:

Beni görmek demek mutlaka yüzümü görmek demek değildir. Benim fikirlerimi, benim duygularımı anlıyorsanız ve hissediyorsanız, bu yeterlidir.

Atatürk’ün akıl ve ilim ile ilgili sözleri:

Bin, iki bin, binlerce yıl önceki ilim ve fen lisanının koyduğu kuralları, şu kadar bin yıl sonra bugün aynen uygulamaya kalkışmak elbette ilim ve fennin içinde bulunmak değildir.

Milletlerin, toplumların, kişilerin mutluluk ve mutsuzluk anlayışları bile değişiyor. Böyle bir dünyada asla değişmeyecek hükümler getirdiğini iddia etmek, aklın ve ilmin gelişimini inkâr etmek olur.

Her işin esas hedefine kısa ve kestirme yoldan varmak istenilmekle beraber, yolun kabul edilebilir, mantıki ve özellikle ilmi olması şarttır.  İlim-fen-ihtisas nerede varsa, sanayi nerede varsa, gidip öğrenmeye mecburuz.

Ben, manevi miras olarak hiçbir ayet, hiçbir doğma, hiçbir donmuş ve kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım ilim ve akıldır. Benim Türk milleti için yapmak istediklerim ve başarmaya çalıştıklarım ortadadır. Benden sonra, beni benimsemek isteyenler, bu temel mihver(eksen) üzerinde akıl ve ilmin rehberliğini kabul ederlerse, manevi mirasçılarım olurlar.

İlim tercüme ile olmaz, inceleme ile olur. İnsanların hayatına, faaliyetine egemen olan kuvvet, yaratma-icat etme- yeteneğidir. Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir.

Gözlerimizi kapayıp tek başımıza yaşadığımızı düşünemeyiz. Memleketimizi bir çember içine alıp dünya ile alakasız yaşayamayız. Aksine yükselmiş, ilerlemiş medeni bir millet olarak medeniyet düzeyinin üzerinde yaşayacağız. Bu hayat ancak ilim ve fen ile olur. İlim ve fen nerede ise oradan alacağız ve her millet ferdinin kafasına koyacağız. İlim ve fen için kayıt ve şart yoktur.

Atatürk’ün “din” ile ilgili sözleri:

Din, lüzumlu bir müessesedir. Dinsiz milletlerin devamına imkân yoktur. Milletimiz din ve dil gibi iki kuvvetli iki fazilete maliktir. Bu faziletleri, hiçbir kuvvet, milletimizin kalp ve vicdanından çekip alamamıştır, alamaz da. Atatürk, Münir Hayri’ye, “Dünyadaki işlerinize zarar getirmemek şartıyla namazını kıl, heykel yap, resim de.

Atatürk’ün eğitim ile ilgili sözleri:

En büyük savaş, cahilliğe karşı yapılan savaştır. Eğitim, ameli olmalıdır. (Yaparak öğrenmek) Eğitimdir ki, bir ulusu ya özgür, bağımsız, şanlı, yüksek bir toplum olarak yaşatır ya da tutsaklığa ve düşkünlüğe sürükler. Dünya bir sınav alanıdır. Sınavda başarılı olmadan iyiliksever davranışlar beklemek boşunadır.

Atatürk’ün spor ile ilgili sözleri:

Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlaklısını severim. Cumhuriyet, fikren, ilmen ve bedenen kuvvetli ve yüksek seviyeli muhafızlar ister. Her çeşit spor faaliyetini, Türk gençliğinin milli terbiyesinin ana unsurlarından saymak lazımdır.

Atatürk’ün sanat ile ilgili sözleri:

Bir millet sanattan ve sanatkardan mahrumsa tam bir hayata malik olamaz. Böyle bir millet, bir ayağı topal, bir kolu çolak, sakat ve alil bir kimse gibidir. Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir.

Sanat, güzelliğin ifadesidir… Bu ifade, söz ile olursa şiir, nağme ile olursa musiki, nakşetmek ile olursa ressamlık, oyma ile olursa heykeltıraşlık, bina ile olursa mimarlık olur…

Atatürk’ün kadın hakları ile ilgili sözleri:

İnsan topluluğu, kadın ve erkek denilen iki cins insandan oluşur. Kabil midir bu kütlenin bir parçasını ilerletelim, ötekini ihmal edelim ve kütlenin bütünü ilerleyebilsin? Mümkün müdür ki bir cismin yarısı toprağa bağlı kaldıkça öteki yarısı göklere yükselebilsin? Ey kahraman Türk kadını! Sen yerlerde sürünmeye değil, omuzlar üzerinde göklere yükselmeye layıksın.

Atatürk’ün ağaç-orman ile ilgili sözleri:

Ormansız bir yurt, vatan değildir. Yeşil görmeyen gözler, renk zevkinden mahrumdur.

Atatürk’ün basın yayın ile ilgili sözleri:

Basın, ulusun genel sesidir. Bir ulusu aydınlatma ve doğru yolu göstermede, bir ulusa ihtiyaç duyduğu düşünceyi vermekte, bir ulusun mutluluk amacı olan ortak yönde yürümesini sağlamada, basın başlı başına bir güç, bir okul, bir rehberdir. Gazeteciler, gördüklerini, düşündüklerini, bildiklerini içtenlikle yazmalıdırlar. Basın özgürlüğünden doğan bozucu durumları giderme yolu, gene basın özgürlüğünün kendisidir.

Atatürk’ün diğer bazı sözleri:

“İstikbal göklerdedir. Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir. Beni Türk doktorlarına emanet ediniz.”

Not: Atatürk, çeşitli konularda düşüncelerini açıkladı. Bilgi bütünlüğünün ve bütün bilgi türlerinin öğrenilmesini istedi.

BÜTÜN KAVRAMI

Devlet, toplumun örgütlenmesidir. Toplum bütün, birey toplumun parçasıdır. Toplumda herkese ad ve soy adla hitap edilmesi gerekir. Bütün kavramı, toplumu bütünleştirir, birleştirir, uzlaştırır. Bütün kavramı, bilgi bütünlüğünün öğrenilmesini belirtir. Din işleri bilgisi ve devlet işleri bilgisi bir bütündür. Din işleri bilgisi, inanarak öğrenilir. Devlet işleri bilgisi, sorgulanarak öğrenilir.

Slogan, bütünün bir parçasını alıp anlatmaktır. Din işleri bilgisinin ya da devlet işleri bilgisinin öğrenilmesini söylemek, slogan olur. Slogan, toplumu kutuplaştırır. “Din işleri bilgisi ve devlet işleri bilgisi bir bütündür. Din işleri bilgisini ya da devlet işleri bilgisini anlatacağım” demek gerekir.

İnsan, maneviyat ve maddiyat bütünlüğünde, mutlu olur. İnsan hayatında, bütünlük ve devamlılık ister. İnsan, dini bilgi ve dünya bilgisi etkisinde kültürü-medeniyeti oluşturur. Dini bilgi, maneviyat olur. Dünya bilgisi, maddiyat olur. Düşünce, maneviyat olur. Davranış, maddiyat olur. Düşünce, serbest olur. Davranış, sınırlanır ya da yasaklanır.

Toplumdaki değerler, ikiye ayrılır. Manevi değerler ve maddi değerler vardır. Manevi değerler, ölçülmez. Maddi değerler, ölçülür. Düşüncenin ölçü bildiren kelimelerle anlatılmasına, pozitivizm denir. Dini değerler, gelenek değerleri, milli değerler: Manevi değerleri oluşturur. Demokrasi, insan hakları gibi değerler, milli değer olur.

Din kavramıyla birlikte yaşayan topluma, ümmet denir. Vatan ve anayasa kavramlarıyla birlikte yaşayan topluma, millet denir. Ümmetin sınırları, yeryüzü olur. Milletin sınırları, vatan sınırları olur. Ümmet kavramı, inananları kapsar. Millet kavramı, bütün toplumu kapsar.

Amerikan Anayasası ve Fransız Anayasası, “eşitlik, dayanışma, özgürlük” kavramlarını getirdi. Kölelik kaldırıldı. Bu kavramlar, diğer toplumları da etkiledi.

Anayasaya aykırı kanun çıkarmak, anayasayı ihlal olur. Kanunların, anayasaya uygun çıkarılması gerekir. Anayasaya aykırı kanunlara göre yapılan işlemlerin iptali gerekir. İngiltere ve Amerika Yüksek Mahkemelerinin içtihat oluşturup: anayasa ve kanunlardaki boşlukları doldurduğu belirtilir. Türkiye’de de Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay Kurulu’nun içtihat oluşturup: anayasa ve kanunlardaki boşlukları doldurması gerekir. Anayasaya aykırı kanunların uygulamasının durdurulması ya da yasaklanması gerekir.

Yasama, yürütme, yargı erki, sınırları çizilmiş yetkiyi belirtir. Yasama, yürütme, yargı erki bir bütündür. Din işleri bilgisi, dinin ibadet kurallarını belirtir. Din işleri bilgisiyle, din kurumu oluşturulur. Devlet işleri bilgisiyle, devlet kurumu oluşturulur. Din kurumu, dinin ibadet kurallarıyla sınırlı görev yapar. Devlet kurumları da sınırlı görev yapar. Devlet işleri bilgisi, dünya bilgisidir.

Dini bilginin ibadet kuralları serbesttir. Muamelat ve ceza kurallarına, şeriat denir. Şeriat kuralları, nas edildi. Nas etmek, bir kuralın uygulamasının durdurulması ya da yasaklanmasıdır.

İnsanlar, zorunlu ihtiyaçlarını sağlayıp varlıklarını sürdürür. Herkesin, zorunlu ihtiyaçlarını karşılayacağı, bir gelirinin olması gerekir. Temsili demokraside, herkesin bir oyu olur. Sosyal demokraside, herkesin bir oyu ve zorunlu ihtiyaçlarını karşılayacağı, bir geliri olur. Devlet bütçesinden herkese, zorunlu ihtiyaçlarını karşılayacak pay verilmesi gerekir.

Allah-kul bütünlüğünde, Allah bütün, kul parça olur. Toplum-birey bütünlüğünde, toplum bütün, birey parça olur. Bütünün parçaları olur. Bütünün parçaları, eşit olur. Allah-kul bütünlüğü, dini bilgidir. Toplum-birey bütünlüğü, dünya bilgisidir.

Allah-kul bütünlüğü ve toplum-birey bütünlüğü, idealizm olur.  İdealizmde düşünce, sembollerle anlatılır. Düşünce, zihinde oluşturulur. Kurallar, davranışları belirtir. Maddi bilgide, nesneler incelenir, bilgi oluşturulur.

Bütün kavramı, bütüne ait olma ve bütünün parçası olma duygusu verir. Buna aitlik duygusu denir. Din, toplum, ümmet, millet, vatan, devlet, bayrak gibi kavramlar, aitlik duygusu verir. Okul, aile, meslek, siyasi parti gibi kavramlar, aitlik duygusu verir. Kişi, hissettiği aitlik duygularının toplamı olur. Bu aitlik duygularının birini diğerinin yerine koyamayız. Aitlik duyguları, bir bütünün parçaları olur. Bütünün parçaları, eşit olur.

Dini bilgi ve dünya bilgisi bütünlüğü, bilgi bütünlüğü olur. Dini bilgi ve dünya bilgisi, farklı iki kavram olarak, bir bütün oluşturur. Bütünün adına, bilgi bütünlüğü, denir. Dini bilgiyle dini hareket yapılır. Dünya bilgisiyle dünya hareketi yapılır. Dini bilgiyle ibadet edilir. Dünya bilgisiyle dünya şartlarına uyum için çalışılır.

Dünya bilgisiyle alet ve makine yapmak, modernlik olur. Dünya bilgisiyle alet ve makine yapamamak, ilkellik olur. Dünya bilgisine göre, ilkel ya da modern olunur. Dini bilgi, ilkel ya da modern olmakta etkili olmaz. Dini bilgi, inanarak öğrenilir. Dünya bilgisi, sorgulanarak öğrenilir.

Tanımla bilgi oluşturulur. Tanımda, anlam bütünlüğü vardır. Normlar, al-ver, yap-yapma anlamı belirtir. Kavramın tanımı yapılır. Kavram, içinde çelişki belirtir. Soyutlama özelliği taşır. Sebze, meyve, insan kelimeleri kavram özelliği taşır. Domates, biber bir bütün oluşturur. Bütünün adına sebze denir. Elma, armut bir bütün oluşturur. Bütünün adına meyve denir. Kadın ve erkek bir bütün oluşturur. Bütünün adına insan denir.

Dini bilgi dünyaya, kutsal metinlerin sayfaları arasından, ayetlerin çizdiği çerçeve içinden bakar. Kıyas yapılır. Dünya bilgisi dünyaya, beş duyuyla doğrudan bakar. Araştırma, deney yapılır.

Dünyada dişi ve erkek, farklılıkların eşitliğini oluşturur. Dişinin yerine erkeği, erkeğin yerine dişiyi koyamayız. Dünyada zorunluluk ve karşılaşma kuralları vardır. İhtiyaçlar zorunluluk olur. İhtiyaçları karşılarken insanlar ve hayvanlar karşılaşırlar. Dünyada hava hep vardır. İnsanda, hayvanda cinsellik hep vardır. Dünyada hava etrafa yayılır. Dünyada insanların ve hayvanların varlığı ve cinselliği etrafa yayılır.

Gıda ve eşya bir bütün olur. Gıda ve eşyanın ayrı ayrı üretilip satılması gerekir. İnsan hayatında gıda ve eşya bir bütün olur. Gıda ve eşya, birbirini tamamlar. Sanayileşmiş toplumlarda, gıda üretimi ve satışı, kooperatifler eliyle yapılır. Eşya üretimi ve satışı, sermaye şirketleri tarafından yapılır.

Gıda ve eşya satışını birbirinden ayırmak gerekir. Gıda satışı için ayrı, eşya satışı için ayrı işletme kurmak gerekir. Gıda satışına, şarküteri de denir. Bakkal, gıda ürünleri satmalı. Marketler gıda ve eşya için ayrı olmalı.

Dini bilgide her şey ayrı ayrı olur. Dünya bilgisinde her şey bir bütünün parçası olur.

Bütün, parçaları olandır. Bütünün parçaları vardır. Bütünün parçaları eşit olur. Bütün, bütün-parça kuralına göre oluşur. Aristo mantığına göre, bütünün parçaları, ayrı olur. İkicilik-düalizm kuralına göre, bütünün parçaları ayrı olur. Parçalardan ayrı olarak, ilgili kavrama isim verilir. Hegel mantığına göre, parçalar bir bütün olur. Bütüne, parçalarından ayrı bir isim verilir.

Bilgi bütündür. Bilginin parçaları vardır. Bilginin parçaları eşittir. Bilgi, dini bilgi ve dünya bilgisi olarak ikiye ayrılır. Bilgi, idealist bilgi ve materyalist bilgi olarak ikiye ayrılır. Bilginin, din işleri bilgisi ve devlet işleri bilgisi olarak ayrılmasına: laiklik denir.

Okuma yazma, bütün-parça kuralına göre, öğrenilir. Cümle bütün, harfler parça olur. Bütünden parçaya ya da parçadan bütüne giderek, okuma yazma öğrenilir.

Kadın ve erkek, bir bütün olur. Bütünün adına insan denir. Doğada, kadın insan ve erkek insan vardır. İnsan insana tabiri kullanılır.

CHP üyesi Gürsel Tekin: “Akıl, mantık, bilim Türkiye’de egemen olmalı diyorsak: akılla, mantıkla, bilimle ve ehliyetle partimiz yönetilmeli.” diyor. (Uğur Dündar, Sözcü Gazetesi, 04.06.2023) “Bilgi bütünlüğü, Türkiye’de hâkim olmalı: Dini bilginin ibadet kuralları inanıp öğrenilir. Devlet-dünya bilgisi sorgulanıp öğrenilir.” demek gerekir. Akıl, mantık, bilim: bilgi bütünlüğünün parçalarıdır. Parçayı anlatmak, slogan olur. Slogan, toplumda kutuplaşma yapar.

Yabancı göçmen sorununu, bütün kavramına göre çözmek gerekir. Göçmen sorunundan, bütün Türk milleti olarak etkileniyoruz. Türk vatandaşlarına da yabancı göçmenler gibi yardım yapılması gerekir. Avrupa Birliği, Rusya, Amerika, Çin gibi ülkelerin yaptıkları yardımların: Türkiye’de yaşayan herkesi dikkate alacak şekilde, paylaşılması gerekir. Yabancı göçmenlere, vatandaşlık hakkının verilmemesi gerekir.

Temsili demokraside, herkesin bir oyu var. Sosyal demokraside, herkesin bir oyu ve zorunlu ihtiyaçlarını karşıladığı bir geliri var. Aile sigortasını uygulamak gerekir.

CHP Merkez Yönetim Kurulu, görev paylaşımında: Bilim-Yönetim ve Kültür Platformu var. Yönetim ve Kültür Platformu, demek gerekir. Kültür-medeniyet, bilgi bütünlüğü olur. Kültür-medeniyet, insanın ürettiği her şeyi kapsar. Kültür-medeniyet, ilkelden moderne doğru yükselen bir eğri çizer. Her toplum bu eğri üzerinde yerini alır. Bir tane, dünya kültürü-medeniyeti vardır. Bilim-ilim ya da bilimsel bilgi: bilgi bütünlüğünün parçasıdır. Bilgi bütünlüğünü anlatmak gerekir.

Demokraside, emek-sermaye ayrımı vardır. Emek ve sermaye, bir bütün olur. Bütünün adına, serbest piyasa denir. Bütün meslekler, serbest piyasada oluşur. Ekmek parası kazanmak: herkesin görevi olur. Emek, sol olur. Sermaye, sağ olur. Siyasi partiler, emek-sermaye ya da sol-sağ olarak: siyasi partiler yelpazesinde yerini belirtir. Yerini belirtmeyen siyasi partiye oy vermemek gerekir. Siyasi partiye oy veren seçmen ayrımı yapmak gerekir.

1975 yılında Milliyetçi Cephe Hükümeti kuruldu. Solcu-ülkücü ve solcu-milliyetçi ayrımı yapıldı. Solculara vatan haini ve dinsiz suçlaması yapıldı. Ülkücü ve milliyetçi unvanını kullananların: vatansever ve inançlı olduğu belirtildi. Ülkücü ve milliyetçi unvanı kullananların: sağcı-sermaye taraftarı olduğu gizlendi. Bu ayrım, yalan bilgidir. Yalan bilgi, kara propaganda olur. Bu durumu vatandaşlara anlatmak gerekir.

Bir-çok ve bütün-parça iletişimi, bir anlatım kuralıdır. Kompozisyon yazmak, bayağı kesir işlemleri, kısa anlatım, değişik kavramlar, tasvir yapılması, okuma yazma öğrenilmesi, mantık kuralı, dünya, davranış bilgisi örnek olur.

Kompozisyon, farklı parçaları, öğeleri, nesneleri bir araya getirmektir. Kompozisyonda bir bütün oluşturulur. Kompozisyonun giriş, gelişme, sonuç bölümleri-parçaları vardır. Buna serim, düğüm, çözüm de denir.

Bayağı kesir işlemlerinde, payda bütün, pay parça olur. Bir şeyin parçası verilirse, parçadan bütüne gidilir. Paydanın bir parçası pay bulunur. Pay ile çarpılır. Bir şeyin bütünü verilirse, bütün payda olur. Bütünün-paydanın bir parçası pay bulunur. Pay ile çarpılır. Örnek: Bir kitap yüz elli sayfadır. Beşte biri okunmuştur. Okunmayan kısım, bütün-parça kuralına göre bulunur. Yüz elli sayısının beşte biri, otuz olur. Otuz sayfa okunmuştur. Yüz elli sayısının beşte dördü, yüz yirmi olur. Bu sayı, kitabın okunmayan kısmı olur.

Kısa anlatımda, bütün-parça kuralı uygulanır. Örnek: Uçak, Ankara’ya indi. Cümlesinde, Uçak, Ankara Havaalanı’na indi. Demek yerine, Ankara’ya denilmiştir. Kısa anlatım yapılmıştır. Havaalanı, Ankara’nın parçası olur. Ankara, bir bütün olur.

Bütünün parçaları vardır. Toplum bütün, birey parça olur. Antik Yunan’da, Ruhban ve laikos denilen halk parça olur. Toplum, bir bütün olur. Fransa’da, Ruhban ve laque denilen halk parça olur. Toplum, bir bütün olur. Hazreti Muhammet zamanında, Mekke ve Medine’de Müslümanlar, Müşrikler-putperestler, Yahudiler, Hıristiyanlar parça olur. Toplum, bir bütün olur.

Allah bütün, kul parça olur. Devlet bütün, vatan ve millet parça olur. Millet bütün, vatandaş parça olur. Ümmet bütün, ümmet parça olur. Ümmet kelimesi hem çokluk hem teklik belirtir. Cümle içinde anlam kazanır. İnsan bütün, kadın ve erkek, parça olur.

Laiklik bütün, din işleri bilgisi ve devlet işleri bilgisi, parça olur. Sekülerizm bütün, din işleri bilgisi ve dünya işleri bilgisi, parça olur. Bilgi felsefesi bütün, günlük bilgi, teknik bilgi, dini bilgi, sanat bilgisi, bilimsel bilgi, felsefe bilgisi, parça olur.

Tasvirde, tasvir edilen varlık, bir bütün olur. Varlığın özellikleri parça olur. Örnek: Odanın “kapı, pencere, taban, tavan, duvar, içindeki eşyalar gibi” özellikleri vardır.

Bütünden parçaya ya da parçadan bütüne gidilerek, okuma yazma öğrenilir. Cümle bütün ve harf, hece, kelime parça olur. Cümleden harfe gidilir ya da harften cümleye gidilir.

Aristo mantığına ve Hegel mantığına göre, bütün-parça iletişimi ile bilgi oluşturulur. Aristo mantığında, iki zıt kavramın birbirinden ayrı olması, bir bütün olur. Hegel mantığında, zıt iki kavram, bir bütün olur. Her şey, zıttı ile vardır, denir.

Dünya bütünlüğünü anlatmak için: Bir elma ağacındaki bir elma, dünyanın parçasıdır, tanımı yapılır. Dünya bütün, bir elma parça olur.

Davranış bilgisine göre, insan hayatında, bütünlük ve devamlılık ister. Bütün kavramı insana, bütüne ait olma ve bütünün parçası olma duygusu verir. İnsan, aitlik duygularının toplamı olur. Dil, din, ümmet, vatan, millet, devlet, toplum, bayrak kavramları, insana aitlik duygusu verir.

Dini bilgi ve dünya bilgisi bütünlüğü, bilgi bütünlüğünü oluşturur. Her bilgi türü, dünyaya bir bakış açısı olur. Dini bilgi, inanarak öğrenilir. Dünya bilgisi, sorgulanarak öğrenilir. Dini bilgi, kaderciliği kabul eder. Kadercilikte sorumlu Allah olur. Allah ve sorumluluk, gökyüzünde olur. Dünya bilgisi, içinde yaşanılan şartları sorgular. Sebep-sonuç iletişimi kurar. Sorumlu, dünya şartları olur. Sorumluluk, yeryüzüne iner. Şartlar tamam olunca, olay gerçekleşir. Şartları belirten felsefi düşünceye, determinizm-gerekircilik- denir.

Dini bilgi, dünya bilgisini kutsayıp kabul eder. Dini bilgi ve kutsanmış dünya bilgisi, kutsal kabul edilir. Dünya bilgisinde kutsama, kutsallık yoktur. Dünya bilgisi, dünyayı beş duyuyla inceler, araştırır. Dini bilgi, kutsal metinlerin sayfaları arasından, ayetlerin çizdiği çerçeve içinden, dünyaya bakar. Kıyas yapılır.

Dini bilgiye göre, geleceğimizi Allah belirler. Dünya bilgisine göre, geleceğimizi içinde yaşanılan şartlar belirler. Dini bilgide nefes, birer birer azalır. Dini bilgide nefes sayısını Allah belirler. Dünya bilgisinde nefes, birer birer artar. Nefes alınmasını, dünya şartları belirler.

Dini bilgiye göre, inanç gereği Allah rızası için hareket edilir. Dünya bilgisine göre, zorunluluk, karşılaşma, ihtiyaç kurallarına göre hareket edilir. Dini bilgiyle ibadet edilir. Dini yardımlaşma yapılır. İbadet sırasında, ibadethanede saf oluşturup ibadet edilir. Dünya bilgisiyle dünya işleri yapılır. Dini bilgiyle Allah’a dua edilerek, yardım ve hastalıklara şifa istenir. Dünya bilgisiyle insanlar, birbirinden yardım ister. Bitkilerden ilaç yapılarak, hastalıklara şifa aranır.

Dini bilgi ve dünya bilgisi ayrımı, insanlara iki seçenek sunar. İki seçenek kullanılarak, sorunlara çözüm aranır. Her iki bilgi türünden faydalanılır.

Dini bilgide, gözle gözlem yapılır. Dini bilgide, yeni bilgi oluşturulmaz. Dinin ortaya çıktığı zamandaki bilgiye göre hareket edilir. Dini bilginin ortaya çıktığı zamanda, gözle gözlem yapılırdı. Daha sonra, dünya bilgisiyle teleskop ve mikroskop icat edildi. Dini bilgiyle, teleskop ve mikroskop kullanılmaz. Sadece gözle gözlem yapılır. Dünya bilgisinde, “göz, teleskop, mikroskop” gözlemi yapılır.

Güneş takvimi, üç yüz altmış beş gün olur. Dört mevsimi vardır. Ay takvimi üç yüz elli dört gün olur. Mevsimleri yoktur. Ay takvimi, güneş takviminin üzerinde dolanır. Her yıl on bir gün erken gelir. Her iki takvimde on iki ay vardır. Ay takviminde, dini günler belirtilir. Güneş takviminde çalışma ve ibadet zamanları belirtilir.

Laiklik, bilgi bütünlüğü olur. Bilginin, din işleri bilgisi ve devlet işleri bilgisi olarak ikiye ayrılmasına, laiklik denir. Sekülerizm, bilgi bütünlüğü olur.  Bilginin, din işleri bilgisi ve dünya işleri bilgisi olarak ikiye ayrılmasına, sekülerizm denir. Din işleri bilgisi, ahret örgütlenmesi olur. Devlet işleri bilgisi ve dünya işleri bilgisi, dünya örgütlenmesi olur.

Davranış bilgisine göre, insan hayatında bütünlük ve devamlılık ister. İnsan, bilgi bütünlüğüne göre yaşayıp mutlu olur.